ประเพณีงานบุญซําฮะ

บุญซำฮะ

ความหมายและความสำคัญ

คำว่า "ซำฮะ" เป็นภาษาไทยอีสานตรงกับคำไทยภาคกลางว่า "ชำระ" ซึ่งในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 ได้ให้ความหมายไว้ว่า ชำระ ชะล้างให้สะอาด เช่นชำระร่างกาย สะสาง ปรับปรุงให้ดีขึ้น เช่น ชำระพระไตรปิฎก พิจารณาตัดสิน เช่น ชำระความ ใช้ในคำว่า ชำระหนี้

ความหมายของคำว่า ซำฮะ ซึ่งเป็นภาษาไทยอีสาน มีความหมายเช่นเดียวกับคำว่า "ชำระ" ของพจนานุกรมไทย

ซำฮะ หมายถึง ชำระ สะสาง
........................ ทำให้ดี เช่น อาบน้ำชำระกาย
.........................พิจารณาตัดสินให้ เช่น ชำระความ
.........................ปัดรังควาน เช่น สูตรซำฮะ

บุญซำฮะ จึงอาจสรุปความหมายได้ว่า บุญที่จัดทำขึ้นเพื่อทำพิธีปัดรังควาน ขับไล่ความเสนียดจัญไรภูตผีปีศาจออกจากหมู่บ้าน บางแห่งเรียกว่า บุญเบิกบ้าน บางแห่งเรียกว่า บุญบ้าน เฉย ๆ บางบ้านที่เป็นหมู่บ้านใหญ่อาจแบ่งกันทำเป็นคุ้มไป จึงเรียกว่า บุญคุ้ม ก็มีแม้จะเรียกต่างกันแต่ก็มีจุดประสงค์เดียกัน คือขับไล่สิ่งไม่ดีออกจากหมู่บ้านนั่นเอง

สำหรับความสำคัญของบุญนี้นั้นชาวอีสานถือว่าสำคัญมากจะเรียกว่ามากกว่าฮีตอื่น ๆ ก็ว่าได้ เพราะฮีตหรือบุญนี้แต่ละหมู่บ้านจะทำมิไ้ด้ขาด ถือว่าเป็นบุญที่เกี่ยวกับภูตผีปีศาจ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่มีประจำหมู่บ้านมีผีปู่ตา ผีตาแฮก มเหศักดิ์หลักเมือง ที่คอยคุ้มครองหมู่บ้านเป็นต้น บุญนี้จะเลี้ยงทั้งหมดที่กล่าวมาซึ่งชาวบ้านถือว่าเป็นผีที่ใกล้ตัวมาก เพราะเป็นที่รวมของผีอาฮักหรืออารักษ์ ทีมีบรรพบุรุษรวมอยู่ด้วย บรรดาผีดังกล่าวจะช่วยดลบันดาลให้ชาวบ้านอยู่เย็นเป็นสุข